Από το τέλος Σεπτεμβρίου, το υπουργείο Παιδείας προχωρά σε ριζική αναθεώρηση του πλαισίου των μαθητικών εκδρομών, στοχεύοντας στην ενίσχυση της ασφάλειας των μαθητών και την προστασία των εκπαιδευτικών που συνοδεύουν. Όπως αναφέρει ο Γενικός Γραμματέας του Υπουργείου Παιδείας Γιάννης Παπαδομαρκάκης, η νέα υπουργική απόφαση της Υπουργού Παιδείας Σοφίας Ζαχαράκη αναμένεται να υπογραφεί μέσα στον Οκτώβριο και να καθορίσει ένα αυστηρότερο καθεστώς λειτουργίας για όλες τις σχολικές εκδρομές — ημερήσιες και πολυήμερες.
Η απόφαση περιλαμβάνει, ανάμεσα σε άλλα, έξι βασικές ρυθμίσεις που αλλάζουν ριζικά το πλαίσιο συμμετοχής, ευθύνης και ελέγχου:
Α. Υπεύθυνη δήλωση γονέων για τα αντικείμενα των μαθητών
Για να συμμετάσχει ένας μαθητής σε εκδρομή, θα απαιτείται υπεύθυνη δήλωση του γονέα ή κηδεμόνα ότι το παιδί δεν μεταφέρει στις αποσκευές του επικίνδυνα ή απαγορευμένα αντικείμενα που ενδέχεται να θέσουν σε κίνδυνο την ασφάλεια του ίδιου ή των συμμαθητών του.
Η δήλωση αυτή θα αποτελεί προϋπόθεση συμμετοχής του μαθητή στην εκδρομή και αναμένεται να υποβάλλεται ηλεκτρονικά ή σε έντυπη μορφή στο σχολείο.
Β. Διακοπή συμμετοχής για μαθητές που εκτρέπονται
Σε περίπτωση που μαθητής εντοπιστεί να κατέχει απαγορευμένα αντικείμενα ή να επιδεικνύει παραβατική συμπεριφορά, θα τίθεται εκτός εκδρομής.
Η νέα ρύθμιση προβλέπει ότι ο γονιός ή κηδεμόνας θα υποχρεούται να παραλάβει τον μαθητή από το σημείο όπου πραγματοποιείται η εκδρομή, είτε πρόκειται για ελληνική πόλη είτε για το εξωτερικό.
Γ. Απαλλαγή ευθύνης των εκπαιδευτικών
Η υπουργική απόφαση ορίζει ρητά την απαλλαγή των συνοδών εκπαιδευτικών από ευθύνη σε περιπτώσεις που μαθητές παραβαίνουν τους κανόνες, φέρουν απαγορευμένα αντικείμενα ή κάνουν χρήση ουσιών.
Στόχος είναι να προστατευτούν οι εκπαιδευτικοί από πειθαρχικές ή νομικές συνέπειες για περιστατικά πέραν του ελέγχου τους.
Δ. Αυστηροί έλεγχοι στα λεωφορεία
Οι έλεγχοι των τουριστικών λεωφορείων που μεταφέρουν μαθητές θα πραγματοποιούνται από την Τροχαία από μηδενικά χιλιόμετρα, με στόχο τη διασφάλιση της τεχνικής αρτιότητας και ασφάλειας των οχημάτων.
Ε. Θεσμοθέτηση νομικού συμπαραστάτη εκπαιδευτικών
Εισάγεται η καινοτόμος πρόβλεψη για νομικό συμπαραστάτη των εκπαιδευτικών, ο οποίος θα παρέχει άμεση νομική και ψυχολογική υποστήριξη σε περιπτώσεις επεισοδίων ή καταγγελιών που προκύπτουν κατά τη διάρκεια εκδρομών.
ΣΤ. Ευελιξία στον προγραμματισμό πολυήμερων εκδρομών
Δίνεται η δυνατότητα στους Συλλόγους Διδασκόντων να αποφασίζουν την πραγματοποίηση πολυήμερων εκδρομών σε συνδυασμό με αργίες ή Σαββατοκύριακα, προκειμένου να διευκολύνεται η οργάνωση και να μειώνεται η επιβάρυνση του σχολικού προγράμματος.
Πλαίσιο και στόχοι των ρυθμίσεων
Η απόφαση έρχεται σε συνέχεια προηγούμενων περιστατικών παραβατικής συμπεριφοράς κατά τη διάρκεια σχολικών εκδρομών, τα οποία είχαν προκαλέσει ανησυχία στην εκπαιδευτική κοινότητα.
Η πολιτική ηγεσία του ΥΠΑΙΘΑ επιδιώκει να καθιερώσει σαφείς κανόνες ευθύνης και ασφάλειας, εξισορροπώντας την ανάγκη εκπαιδευτικών εμπειριών εκτός σχολείου με την προστασία των συμμετεχόντων.
Παράλληλα, η θεσμοθέτηση του νομικού συμπαραστάτη αναμένεται να αποτελέσει σημαντικό εργαλείο στήριξης των εκπαιδευτικών, οι οποίοι συχνά βρίσκονται αντιμέτωποι με πολύπλοκες καταστάσεις χωρίς επαρκή νομική κάλυψη.
Οι 6 βασικές αλλαγές στις μαθητικές εκδρομές
| # | Νέα ρύθμιση | Σκοπός |
|---|---|---|
| 1 | Υπεύθυνη δήλωση γονέων για επικίνδυνα αντικείμενα | Πρόληψη κινδύνων |
| 2 | Διακοπή συμμετοχής μαθητών που εκτρέπονται | Πειθαρχία και ασφάλεια |
| 3 | Απαλλαγή ευθύνης εκπαιδευτικών | Νομική προστασία |
| 4 | Έλεγχοι λεωφορείων από Τροχαία | Οδική ασφάλεια |
| 5 | Νομικός συμπαραστάτης εκπαιδευτικών | Υποστήριξη συνοδών |
| 6 | Ευελιξία στον προγραμματισμό | Ορθολογική οργάνωση |
Η νέα υπουργική απόφαση επιχειρεί να επαναφέρει την τάξη και την υπευθυνότητα στις μαθητικές εκδρομές, με στόχο να αποτελέσουν ξανά χώρους μάθησης, συνεργασίας και ασφάλειας.
Το στοίχημα, ωστόσο, θα είναι η πρακτική εφαρμογή των μέτρων, ειδικά σε περιπτώσεις όπου ανακύπτουν ζητήματα πειθαρχίας ή νομικών ευθυνών.
Οι σχολικές εκδρομές δεν πρέπει να είναι μια βόμβα έτοιμη να σκάσει στα χέρια του εκπαιδευτικού
Οι σχολικές εκδρομές δεν πρέπει να είναι μια βόμβα έτοιμη να σκάσει στα χέρια του εκπαιδευτικού. Αντί να λειτουργούν ως ποινικοποιημένο πεδίο ευθυνών, χρειάζεται να ξαναβρούν τον παιδαγωγικό τους χαρακτήρα. Γιατί μόνο τότε, οι μαθητές θα μπορούν να «βγαίνουν στον κόσμο» με ασφάλεια, και οι δάσκαλοι να τους συνοδεύουν με χαρά, όχι με τρόμο.
Σχολικές εκδρομές: Από γιορτή της μάθησης σε πεδίο ποινικοποίησης του εκπαιδευτικού
Οι σχολικές εκδρομές ήταν πάντοτε η πιο αγαπημένη στιγμή των μαθητών: μια ευκαιρία να βγουν από τα στενά όρια της τάξης, να γνωρίσουν την ιστορία, τη φύση, τα μουσεία και τα μνημεία. Για τους εκπαιδευτικούς όμως, η χαρά αυτή μετατρέπεται ολοένα και συχνότερα σε άγχος, αφού το θεσμικό πλαίσιο τους καθιστά αποκλειστικά υπεύθυνους για κάθε απρόβλεπτο περιστατικό.
Το ισχύον θεσμικό πλαίσιο αντιμετωπίζει τον εκπαιδευτικό ως τον μόνο ένοχο για κάθε πιθανό παράπτωμα ή ατύχημα μαθητή. Η ευθύνη των γονέων για την αγωγή και την υπεύθυνη συμπεριφορά των παιδιών, αλλά και της πολιτείας για την ασφάλεια και τη θεσμική κάλυψη, συρρικνώνεται μέχρι εξαφάνισης. Έτσι, η εκπαιδευτική διαδικασία εκτός σχολείου μετατρέπεται σε ένα επικίνδυνο στοίχημα για τους ίδιους τους συνοδούς.
Η υπόθεση της Λίμνης Πλαστήρα
Χαρακτηριστικό είναι το πρόσφατο περιστατικό με τον 17χρονο μαθητή από Λύκειο της Καρδίτσας, ο οποίος κατέρρευσε με συμπτώματα βαριάς μέθης κατά τη διάρκεια σχολικής εκδρομής στη Λίμνη Πλαστήρα. Το παιδί είχε καταναλώσει βότκα και σφηνάκια που προμηθεύτηκε μόνος του από τοπικό σούπερ μάρκετ.
Το αποτέλεσμα; Οι 12 συνοδοί καθηγητές συνελήφθησαν και σε βάρος τους σχηματίστηκε δικογραφία για «έκθεση και σωματική βλάβη από αμέλεια». Αν και ο Εισαγγελέας διέταξε την προσωρινή απελευθέρωσή τους, η υπόθεση παραμένει ανοιχτή. Η εικόνα των δασκάλων να οδηγούνται στο αστυνομικό τμήμα, να δίνουν αποτυπώματα και να φωτογραφίζονται σαν εγκληματίες, προκάλεσε σοκ στην εκπαιδευτική κοινότητα.
Η ΟΛΜΕ αντέδρασε με σκληρή ανακοίνωση: «Δεν είναι δυνατόν οι εκπαιδευτικοί να οδηγούνται στα κρατητήρια επειδή ένας ανήλικος παρανόμησε. Η Πολιτεία οφείλει να αναλάβει τις ευθύνες της».
Μαρτυρίες από το πεδίο
- «Σε πολυήμερη εκδρομή, δύο μαθητές έφυγαν κρυφά από το ξενοδοχείο. Αν και τους βρήκαμε σώους, κλήθηκα στο αστυνομικό τμήμα για εξηγήσεις. Ένιωσα σαν κατηγορούμενος και όχι σαν παιδαγωγός» (Καθηγητής, Αθήνα).
- «Μαθητής τραυματίστηκε παίζοντας μπάλα σε εκδρομή. Ο γονιός του υπέβαλε μήνυση. Βρεθήκαμε στα δικαστήρια για κάτι που θα μπορούσε να συμβεί σε οποιαδήποτε παιδική χαρά» (Δασκάλα, Θεσσαλονίκη).
Οι προσωπικές μαρτυρίες επιβεβαιώνουν το κλίμα: ο φόβος της ποινικοποίησης υπερκαλύπτει την παιδαγωγική διάσταση των εκδρομών.
Επαναλαμβανόμενα περιστατικά
Το συμβάν στη Λίμνη Πλαστήρα δεν είναι μεμονωμένο. Τα τελευταία χρόνια καταγράφονται συνεχώς περιστατικά που οδηγούν τους συνοδούς στη Δικαιοσύνη:
| Έτος | Τοποθεσία | Περιστατικό | Συνέπειες για Εκπαιδευτικούς |
|---|---|---|---|
| 2025 | Λίμνη Πλαστήρα | 17χρονος μαθητής με βαριά μέθη | Σύλληψη 12 καθηγητών |
| 2024 | Ιωάννινα | 15χρονος στόχευσε αστυνομικό με αεροβόλο | Σύλληψη συνοδού |
| 2023 | Αθήνα (Ακαδημία Πλάτωνος) | Μαθητές επιτέθηκαν σε συνομηλίκους | Σύλληψη καθηγήτριας |
| 2023 | Ζάκυνθος | Μαθητής με σοβαρό πρόβλημα υγείας | Καταδίκη δύο εκπαιδευτικών |
| 2022 | Τρίκαλα | 15χρονη κατέρρευσε σε νυχτερινό κέντρο και απεβίωσε | Δικαστική έρευνα για τους συνοδούς |
Η εικόνα είναι σαφής: η παραμικρή εκτροπή οδηγεί τους εκπαιδευτικούς σε ποινικές περιπέτειες.
Νομικό κενό και απουσία προστασίας
Το πρόβλημα είναι θεσμικό. Οι συνοδοί εκπαιδευτικοί αναλαμβάνουν ευθύνες δυσανάλογες με τις δυνατότητές τους: ούτε έχουν τα μέσα να ελέγχουν δεκάδες εφήβους 24 ώρες το 24ωρο, ούτε διαθέτουν νομική κάλυψη. Οι υπεύθυνες δηλώσεις των γονέων δεν έχουν νομική ισχύ, ενώ η Πολιτεία δεν προσφέρει ούτε νομική υποστήριξη ούτε ασφαλιστική κάλυψη.
Έτσι, κάθε εκπαιδευτικός που συμμετέχει σε εκδρομή εκτίθεται στον κίνδυνο να βρεθεί κατηγορούμενος, ακόμη και για πράξεις που δεν θα μπορούσε να προβλέψει ή να αποτρέψει.
Τι ζητούν οι εκπαιδευτικοί
Η ΟΛΜΕ και οι κατά τόπους ΕΛΜΕ διατυπώνουν ξεκάθαρα αιτήματα:
- Θεσμοθέτηση σαφούς νομικού πλαισίου για τις εκδρομές.
- Απαλλαγή των συνοδών από ευθύνη για πράξεις ανηλίκων που δεν μπορούν να ελεγχθούν.
- Δημιουργία θεσμού νομικού συμπαραστάτη για τους εκπαιδευτικούς.
- Οικονομική αποζημίωση για την υπερωριακή εργασία σε εκδρομές.
- Κατάργηση της ποινικοποίησης του λειτουργήματος.
Η χαμένη ουσία των εκδρομών
Η σχολική εκδρομή είναι παιδαγωγικό εργαλείο. Όπως υπενθυμίζει η ΕΛΜΕ Καρδίτσας, βοηθά τα παιδιά να αναπτύξουν κοινωνικές δεξιότητες, να γνωρίσουν την πολιτιστική ζωή και να μάθουν έξω από τα όρια της αίθουσας. Αν όμως οι εκπαιδευτικοί φοβούνται να συμμετέχουν, η ουσία αυτή χάνεται.
Η Παιδεία δεν μπορεί να πορεύεται με φόβο και εισαγγελείς. Οι εκπαιδευτικοί δεν είναι δεσμοφύλακες ούτε εν δυνάμει κατηγορούμενοι· είναι οι άνθρωποι που επενδύουν καθημερινά στη μόρφωση και την ασφάλεια των παιδιών. Αν η Πολιτεία δεν θεσπίσει ουσιαστική προστασία, οι σχολικές εκδρομές θα σβήσουν από το εκπαιδευτικό τοπίο – και τότε οι πραγματικά χαμένοι θα είναι οι μαθητές. / alfa vita