Η Εθνική Στρατηγική Ασφαλείας των ΗΠΑ (NSS) του 2025 σκιαγραφεί μια ζοφερή εικόνα της Ευρώπης ως μιας ηπείρου που πλέει χωρίς πυξίδα, βαρυμένη όχι μόνο από οικονομική στασιμότητα και υποεπένδυση στην άμυνα, αλλά από βαθύτερες πολιτισμικές προκλήσεις που απειλούν την ίδια την ταυτότητά της.
Αυτή η διάγνωση – διατυπωμένη μέσα από έναν φακό ρυθμιστικής ασφυξίας, καταστολής ελευθεριών και δημογραφικών μετατοπίσεων – βρίσκει μια οξεία, σε πραγματικό χρόνο εκδήλωσή της στο πρόστιμο των 140 εκατομμυρίων δολαρίων που επέβαλε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στην πλατφόρμα X (πρώην Twitter) και στον ιδιοκτήτη της Έλον Μασκ στις 5 Δεκεμβρίου 2025.
Του Δημήτρη Γ. Απόκη*
Το επεισόδιο αυτό υπογραμμίζει τις προειδοποιήσεις της NSS για τα υπερεθνικά όργανα όπως η ΕΕ που υπονομεύουν την πολιτική ελευθερία και την ελευθερία του λόγου, ανοίγοντας τον δρόμο για μια κρίσιμη αναμέτρηση στις αμερικανο-ευρωπαϊκές σχέσεις. Καθώς η κυβέρνηση Τραμπ πλοηγείται σε αυτά τα νερά, ο δρόμος μπροστά απαιτεί πραγματιστική διπλωματία για την επανασύνδεση μιας Ευρώπης που όλο και περισσότερο έρχεται σε αντίθεση με τις δικές της παραδόσεις – και με τα αμερικανικά συμφέροντα.
Τριγμοί στις Βάσεις: Οικονομικές, Πολιτισμικές και Πολιτικές Αποκλίσεις
Στον πυρήνα της, η NSS εντοπίζει την παρακμή της Ευρώπης – από μερίδιο 25% του παγκόσμιου ΑΕΠ το 1990 σε 14% σήμερα – ως σύμπτωμα υπερβολικής ρύθμισης που «υπονομεύει τη δημιουργικότητα και την εργατικότητα».
Ωστόσο, το κείμενο αναβαθμίζει αυτό σε «πολιτισμική εξάλειψη», επικαλούμενο πολιτικές της ΕΕ σε μετανάστευση, λογοκρισία και ταυτότητα που προκαλούν έριδες και διαβρώνουν την αυτοπεποίθηση.
Το πρόστιμο στην X αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτού του ρυθμιστικού ζήλου: ενώ η Επιτροπή επιμένει ότι η ποινή είναι «αναλογική» και δεν αφορά λογοκρισία, οι επικριτές στην Ουάσινγκτον το βλέπουν ως πρόσχημα για τη φίμωση αποκλινουσών φωνών σε μια πλατφόρμα που ο Μασκ έχει τοποθετήσει ως προπύργιο της ελεύθερης έκφρασης.
Η σύγκρουση αυτή δεν είναι μεμονωμένη· αντηχεί ευρύτερες αμερικανικές απογοητεύσεις με την εφαρμογή του DSA, που έχει ήδη δεχθεί μομφές από το Υπουργείο Εξωτερικών της εποχής Μπάιντεν και τώρα πυροδοτεί τη ρητορική των συμμάχων του Τραμπ περί «ασφυκτικών κανονισμών».
Οικονομικά, ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει επιδεινώσει αυτές τις ρωγμές, όπως σημειώνει η NSS, εντείνοντας τις εξωτερικές εξαρτήσεις της Ευρώπης – με χαρακτηριστικό παράδειγμα γερμανικές χημικές εταιρείες που χτίζουν γιγάντια εργοστάσια στην Κίνα χρησιμοποιώντας ρωσικό αέριο που δεν μπορούν να προμηθευτούν στην πατρίδα τους.
Αυτή η ειρωνεία αναδεικνύει μια Ευρώπη που «διπλασιάζει το στοίχημα» σε δρόμους που αποδυναμώνουν την κυριαρχία της, παγιδευμένη σε «ασταθείς κυβερνήσεις μειοψηφίας» που καταπνίγουν την αντιπολίτευση για να διατηρήσουν φιλοπολεμικές θέσεις παρά τη λαϊκή λαχτάρα για ειρήνη.
Πολιτισμικά, οι κατακρημνιζόμενοι δείκτες γεννητικότητας και οι μεταναστευτικές πολιτικές κινδυνεύουν να καταστήσουν μέλη του ΝΑΤΟ «πλειοψηφικά μη ευρωπαϊκά» εντός λίγων δεκαετιών, σύμφωνα με την NSS, αποξενώνοντάς τα ενδεχομένως από το αρχικό δημοκρατικό ήθος της συμμαχίας.
Κοιτάζοντας μπροστά, οι αμερικανο-ευρωπαϊκές σχέσεις κινδυνεύουν με περαιτέρω επιδείνωση αν αυτές οι τάσεις συνεχιστούν. Οι όγκοι του διατλαντικού εμπορίου – ακόμα πυλώνας της παγκόσμιας οικονομίας και της αμερικανικής ευημερίας – μπορεί να κλονιστούν από αντίποινα δασμών ή κλεισίματα αγορών, ενώ οι πολιτισμικές ανταλλαγές θα υποφέρουν από αμοιβαίες υποψίες. Ο χρονισμός του προστίμου, εν μέσω μετεκλογικής ευφορίας στις ΗΠΑ για απορρύθμιση, ενισχύει την αντίληψη εχθρότητας της ΕΕ προς την αμερικανική καινοτομία, πιθανώς παγώνοντας επενδύσεις τεχνολογίας και συνεργασίες σε ΑΙ και ενέργεια.
Ο Δρόμος Μπροστά: Αναβίωση μιας Κυρίαρχης και Αυτοπεποίθησης Ευρώπης
Η NSS χαράσσει μια εποικοδομητική, αν και διεκδικητική, πορεία: όχι εγκατάλειψη, αλλά στοχευμένη εμπλοκή για να «βοηθήσει την Ευρώπη να διορθώσει την τρέχουσα τροχιά της». Αυτό ξεκινά με έντονη διπλωματική δουλειά στη Ρωσία, δίνοντας προτεραιότητα σε «ταχεία παύση των εχθροπραξιών στην Ουκρανία» για σταθεροποίηση οικονομιών, αποφυγή ακούσιας κλιμάκωσης και ανοικοδόμηση του Κιέβου ως βιώσιμο κράτος. Οι Αμερικανοί απεσταλμένοι πρέπει να εκμεταλλευτούν το «σημαντικό πλεονέκτημα σκληρής ισχύος» της Ευρώπης έναντι της Μόσχας για να προωθήσουν στρατηγική σταθερότητα σε όλη την Ευρασία, παρακάμπτοντας τους γεράκια της ΕΕ υπέρ πραγματιστών ηγετών ανοιχτών σε διαπραγμάτευση.
Εσωτερικά στην Ευρώπη, οι ΗΠΑ πρέπει να υπερασπιστούν την «γνήσια δημοκρατία» ενισχύοντας πατριωτικές φωνές – η «αυξανόμενη επιρροή πατριωτικών ευρωπαϊκών κομμάτων» που η NSS χαιρετίζει ως αισιόδοξους οιωνούς αναγέννησης. Αυτό μπορεί να σημαίνει διακριτική στήριξη σε πρόσωπα που αντιστέκονται στην υπέρμετρη εφαρμογή του DSA, παρόμοια με τη στήριξη αντι-λογοκριτικών συνασπισμών στις Βρυξέλλες. Οικονομικά, προτεραιότητα στο άνοιγμα των αγορών της ΕΕ σε αμερικανικά αγαθά και υπηρεσίες, διασφάλιση δίκαιης μεταχείρισης Αμερικανών εργαζομένων και επιχειρήσεων, και αντιμετώπιση του «μερκαντιλιστικού υπερπλεονάσματος» της Κίνας μέσω κοινών διατλαντικών προτύπων.
Η έκκληση της NSS για ενίσχυση των «υγειών εθνών» της Κεντρικής, Ανατολικής και Νότιας Ευρώπης μέσω εμπορίου, πωλήσεων όπλων και πολιτιστικών ανταλλαγών είναι ιδιαίτερα εύστοχη: αυτές οι περιοχές, λιγότερο γοητευμένες από τη γραφειοκρατία των Βρυξελλών, προσφέρουν γόνιμο έδαφος για διμερείς σχέσεις που παρακάμπτουν το αδιέξοδο της ΕΕ.
Στον τομέα της ελευθερίας του λόγου, το πρόστιμο στην X απαιτεί σθεναρή αμερικανική αντίδραση – ίσως προσφυγές στον ΠΟΕ ή διμερείς συμφωνίες θωράκισης τεχνολογικών εταιρειών – ενώ ενθαρρύνει την Ευρώπη να «εγκαταλείψει την αποτυχημένη εστίασή της στη ρυθμιστική ασφυξία».
Μακροπρόθεσμα, η πολιτισμική διπλωματία πρέπει να γιορτάζει «ανεπιφύλακτα» τις εθνικές ιστορίες, αντιμετωπίζοντας τη διάβρωση ταυτότητας μέσω κοινών πρωτοβουλιών διατήρησης κληρονομιάς και πολιτικών οικογένειας για αντιστροφή της πτώσης γεννητικότητας. Η επιτυχία εδώ θα αποδώσει μια Ευρώπη όχι εξαρτημένη, αλλά ως «ομάδα ευθυγραμμισμένων κυρίαρχων εθνών» ικανή για αυτοάμυνα και παγκόσμιο ανταγωνισμό.
Το Μέλλον του ΝΑΤΟ: Από τη Διηνεκή Διεύρυνση σε μια Συμμαχία με Σκοπό
Η τροχιά του ΝΑΤΟ, άρρηκτα συνδεδεμένη με αυτές τις διμερείς εντάσεις, κρέμεται από μια λεπτή κλωστή. Η NSS προειδοποιεί ότι χωρίς μεταρρύθμιση, η συμμαχία κινδυνεύει με απαξίωση: οι Ευρωπαίοι σύμμαχοι, παγιδευμένοι σε εσωτερικές κρίσεις, μπορεί να στερούνται «οικονομίες και στρατούς αρκετά ισχυρούς για να παραμείνουν αξιόπιστοι». Οι δημογραφικές αλλαγές – πιθανές μη ευρωπαϊκές πλειοψηφίες σε κρίσιμα μέλη – εγείρουν υπαρξιακά ερωτήματα για την πιστότητα στο όραμα του Χάρτη του 1949 περί αυτοπεποίθησης δημοκρατιών. Ο πόλεμος στην Ουκρανία, ενώ γαλβάνισε βραχυπρόθεσμη ενότητα, έχει παράδοξα εμβαθύνει εξαρτήσεις, υπογραμμίζοντας την υπερβολική εξάρτηση του ΝΑΤΟ από την αμερικανική ηγεσία.
Το πρόστιμο στην X έμμεσα απειλεί το ΝΑΤΟ διαβρώνοντας την εμπιστοσύνη σε κοινές αξίες. Αν οι κανονισμοί της ΕΕ θεωρούνται εργαλεία «καταστολής πολιτικής αντιπολίτευσης», αποξενώνουν Αμερικανούς παράγοντες όπως ο Μασκ, του οποίου η SpaceX και το Starlink υποστηρίζουν τη νατοϊκή εφοδιαστική στην Ουκρανία. Αυτό μπορεί να κατακερματίσει τις «δημιουργικές, ικανές, αυτοπεποίθησης» εταιρικές σχέσεις που η NSS θεωρεί απαραίτητες για τη σταθερότητα της Ευρασίας.
Ωστόσο, το μέλλον δεν χρειάζεται να είναι ζοφερό. Σύμφωνα με τις προτεραιότητες της NSS, το ΝΑΤΟ πρέπει να στραφεί από την αντίληψη «διηνεκώς διευρυνόμενης» συμμαχίας – σταματώντας περαιτέρω διεύρυνση για εσωτερική εστίαση – σε ένα πιο λιτό, εστιασμένο στην κυριαρχία μοντέλο όπου η Ευρώπη αναλαμβάνει «κύρια ευθύνη για τη δική της άμυνα».
Η αμερικανική διπλωματία μπορεί να επιβάλει δίκαιη κατανομή βαρών (στόχος 2% του ΑΕΠ, με κίνητρα για περισσότερο), ενώ καλλιεργεί ανθεκτικότητα στην ανατολική πτέρυγα έναντι ρωσικών απειλών. Σε 20 χρόνια, ένα μεταρρυθμισμένο ΝΑΤΟ μπορεί να αναδυθεί ισχυρότερο: ένας πυρήνας αυτοδύναμων εθνών, ενσωματωμένος με αμερικανικές ικανότητες, αποτρέποντας αντιπάλους χωρίς να κυριαρχεί στην ήπειρο. Η αποτυχία, ωστόσο, προσκαλεί «ακούσια κλιμάκωση» ή εχθρικές διεισδύσεις, καθώς μια αποθαρρυμένη Ευρώπη παρασύρεται προς πολυπολικότητα.
Προς μια Διατλαντική Αναγέννηση
Οι αμερικανο-ευρωπαϊκές σχέσεις, σε αυτό το σημείο καμπής, ενσαρκώνουν μια συναισθηματική αλλά και στρατηγική επιταγή: η «προσκόλληση» της Αμερικής σε μια ήπειρο κοινής κληρονομιάς απαιτεί δράση, όχι αδιαφορία.
Το πρόστιμο στην X, ενώ αποτελεί σημείο ανάφλεξης, καταλύει το όραμα της NSS – μια Ευρώπη που ξανακερδίζει την «πολιτισμική της αυτοπεποίθηση» μέσω κυριαρχίας, όχι υπερεθνικής επιβολής. Δίνοντας προτεραιότητα στην ειρήνη στην Ουκρανία, ενδυναμώνοντας εθνικούς μεταρρυθμιστές και επαναβαθμονομώντας το ΝΑΤΟ για ισότητα, η Ουάσινγκτον μπορεί να σφυρηλατήσει συμμάχους αντάξιους του ονόματος.
Η εναλλακτική – μια αγνώριστη Ευρώπη σε δύο δεκαετίες – δεν είναι απλώς αυτοκαταστροφική, αλλά προδοσία της μεγαλοσύνης που και οι δύο πλευρές κάποτε ενσάρκωναν. Ο δρόμος μπροστά βρίσκεται στην αμοιβαία αναγέννηση: η Αμερική να ηγείται με το παράδειγμα, η Ευρώπη να ακολουθεί με επανανακάλυψη. / thepresident.gr
*Ο Δημήτρης Γ. Απόκης, είναι Διεθνολόγος, με ειδίκευση στην Αμερικανική Εξωτερική Πολιτική, Γεωπολιτική και Διεθνή Οικονομία. Απόφοιτος των πανεπιστημίων The American University, School of International Service, και The Johns Hopkins University, The Paul H. Nitze, School of Advanced International Studies της Ουάσιγκτον. Είναι μέλος του The International Institute for Strategic Studies, του Λονδίνου. Ως Δημοσιογράφος, υπήρξε επί σειρά ετών διαπιστευμένος ανταποκριτής στο Λευκό Οίκο, στο Στέητ Ντιπάρτμεντ και στο Αμερικανικό Πεντάγωνο.
** Η ανάλυση και τα σχόλια εκφράζουν αποκλειστικά τις απόψεις του συγγραφέα