Τα τέσσερα χρόνια του Trump στην εξουσία, ο κορονοϊός και η φαινομενικά ανυπόμονη άνοδος της Κίνας έχουν ταρακουνήσει το γεωπολιτικό καλειδοσκόπιο -με τρόπους που αμφισβητούν τη Δύση και τις φιλελεύθερες αξίες που υποστηρίζει. Αλλά μπορεί η εκλογή του Joe Biden και οι νέες προσπάθειες ένωσης της Ευρώπης, να αναζωογονήσουν το φιλελεύθερο, δημοκρατικό μοντέλο; Αυτή η έκθεση εξετάζει 12 γεωπολιτικές τάσεις που θα επηρεάσουν την Ευρώπη.
Η ζημιά που προκλήθηκε στο status της Αμερικής από την παράλογη συμπεριφορά του Trump και την κακοδιαχείριση του της πανδημίας, θα παραμείνουν για πολλά χρόνια. Παρόλα αυτά ο Biden θα βελτιώσει την εικόνα των ΗΠΑ με το να μην είναι ο Trump και με το να παίρνει στα σοβαρά συμμάχους και διεθνείς οργανισμούς.
2. Κάθε παγκόσμια κρίση φαίνεται να ενισχύει την αυτοπεποίθηση της Κίνας. Αλλά η όλο και πιο διεκδικητική εξωτερική της πολιτική θα προκαλέσει εχθρική αντίδραση; οι δημοκρατίες θα ενωθούν σε οργανισμούς από τους οποίους θα αποκλείεται η Κίνα.
3. Όσο χειρότερη είναι η γεωστρατηγική αντιπαλότητα μεταξύ Κίνας και των ΗΠΑ, τόσο πιο δύσκολο θα είναι για την Ευρώπη να το χειριστεί. Θα παραμείνει στρατηγικά ευθυγραμμισμένη με τις ΗΠΑ, αλλά είναι απρόθυμη να παραιτηθεί από στενούς οικονομικούς δεσμούς με την Κίνα.
4. Η Ρωσία και η Τουρκία θα συνεχίσουν να απομακρύνονται από τη Δύση. Χωρίς τη συμπάθεια του Trump για τον Vladimir Putin και τον Tayyip Erdogaan, οι σχέσεις των χωρών τους με τις ΗΠΑ αναμένεται να επιδεινωθούν. Κανένας από αυτούς τους ηγέτες δεν επιδιώκει να ανοικοδομήσει γέφυρες προς τις ΗΠΑ ή την ΕΕ.
5. Η ήττα του Trump δεν έχει νικήσει τον Trump-ισμό, είτε στις ΗΠΑ είτε στην Ευρώπη. Οι δεξιοί λαϊκιστές θα αντλήσουν δύναμη από την αναζωπύρωση της παγκόσμιας μετανάστευσης, από τις ανησυχίες ότι τα μέτρα για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής θα κάνουν τους ανθρώπους πιο φτωχούς και από την επιδείνωση των ανισοτήτων που κληρονομούνται από την πανδημία.
6. Η Βρετανία θα χρειαστεί αρκετά χρόνια για να ανακάμψει από το brexit και από την χειρότερη του μέσου όρου εμπειρία του κορονοϊού. Θα είναι σε μόνιμη διαπραγμάτευση με την ΕΕ για τηνν βελτίωση της ποιότητας της αρχικά λεπτής τους σχέσης. Ωστόσο εάν η χώρα μπορεί να ξεπεράσει τους πολιτιστικούς πολέμους του Brexit, έχει τη δυνατότητα να αναπτύξει ένα επιτυχημένο παγκόσμιο brand.
7. Από πολλές απόψεις, η παγκοσμιοποίηση δεν θα αντιστραφεί. Κάποιες κυβερνήσεις, που επιθυμούν να διασφαλίσουν την ασφάλεια του εφοδιασμού για βασικά προϊόντα και εμπορεύματα, θα δώσουν έμφαση στην ανάγκη για “χερσαίες” αλυσίδες εφοδιασμού. Αλλά πολλές επιχειρήσεις, που ελπίζουν να διατηρήσουν χαμηλά το κόστος και την πρόσβαση στην τεχνολογία, θα συνεχίσουν να επενδύουν στο εξωτερικό και να διαχειρίζονται διεθνείς αλυσίδες εφοδιασμού.
8. Ο κορονοϊός έχει αυξήσει τον πλούτο και τη δύναμη της Big tech. Τόσο οι ευρωπαϊκές όσο και οι αμερικανικές αρχές θα πάρουν μέτρα για τον περιορισμό των τεχνλογικών γιγάντων από το να κάνουν κατάχρηση των μονοπωλιακών τους θέσεων -αλλά από τη στιγμή που οι επιχειρήσεις που εμπλέκονται, είναι κυρίως αμερικανικές, οι ευρωπαϊκές κινήσεις θα προκαλέσουν διατλαντικές εντάσεις.
9. Η ΕΕ είναι πιθανό να ενοποιηθεί περαιτέρω στον τομέα της οικονομικής διακυβέρνησης, όπου η δημιουργία του ταμείου ανάκαμψης σηματοδοτεί μια αλλαγή. Ωστόσο, οι προσπάθειες για την εναρμόνιση του τρόπου με τον οποίο τα κράτη-μέλη χειρίζονται τους αιτούντες άσυλο και τους παράνομους μετανάστες, αποδεικνύονται διχαστικές. Και οι πιθανότητες για πιο ενοποιημένη εξωτερική πολιτική μοιάζουν ζοφερές, τουλάχιστον στο εγγύς μέλλον.
10. Η κόντρα μεταξύ της πλειονότητας των κρατών-μελών και ορισμένων της Κεντρικής Ευρώπης, θα παραμείνουν. Πολλές κυβερνήσεις της Δυτικής Ευρώπης και η Κομισιόν, όλο και περισσότερο οργίζονται από την έλλειψη σεβασμού του κράτους δικαίου στην Πολωνία, στην Ουγγαρία και κάποιες ώρες σε άλλες χώρες. Η πρόσφαση διαμάχη για το βέτο της Πολωνία και της Ουγγαρίας στον προϋπολογισμό της ΕΕ, αποτυπώνει βαθύτερες πολιτιστικές διαφορές, για παράδειγμα σχετικά με την στάση απέναντι στην μετανάστευση και στις σύγχρονες φιλελεύθερες ιδέες.
11. Η Γαλλία και η Γερμανία θα κυριαρχήσουν στην ΕΕ ακόμη περισσότερο από ό,τι συνήθως, αλλά για τα επόμενα χρόνια, με τη Γερμανία να αποσπάται απ΄την αποχώρηση της Angela Merkel, η Γαλλία είναι πιθανό να είναι αυτή που θα κυριαρχεί. Η Ιταλία και η Ισπανία θα μένουν πίσω εξαιτίας των οικονομικών τους προβλημάτων και η Πολωνία εξαιτίας των καβγάδων της με τα άλλα κράτη-μέλη. Η Ολλανδία γίνεται ένα κράτος με όλο και περισσότερη επιρροή.
12. Οι Ευρωπαίοι ηγέτες θα συζητήσουν πολύ για την “στρατηγική αυτονομία”, την ιδέα ότι η ΕΕ θα πρέπει να είναι σε θέση να κάνει και να λέει αυτά που θέλει, χωρίς να περιορίζεται από άλλες δυνάμεις -όχι μόνο στην άμυνα αλλά επίσης σε τομείς όπως η τεχνολογία και η ενέργεια. Ο πρόεδρος Emmanuel Macron ίσως πετύχει να πείσει τους ομολόγους του στην ΕΕ να πάρουν αυτό το concept στα σοβαρά, αρκεί να πείσει τις χώρες της Κεντρικής Ευρώπης και τους γερμανούς ότι αυτό δεν έχει σχεδιαστεί για να χαλαρώσει τον διατλαντικό δεσμό.
Προκειμένου να καταστήσουν το φιλελεύθερο, δημοκρατικό τους μοντέλο πιο ελκυστικό, τόσο οι ΗΠΑ όσο και η ΕΕ θα πρέπει να ξεκινήσουν επιλύοντας τα εσωτερικά τους προβλήματα. Οι ΗΠΑ πρέπει να ξεπεράσουν τις πολιτιστικές τους διαφορές και να επιστρέψουν όντας μια προβλέψιμη χώρα με αρχές.
Η ΕΕ πρέπει να ενώσει την Ανατολή και τη Δύση της, χωρίς να προδώσει τις αξίες της. Πρέπει να καταλήξει σε ένα καλύτερο σύστημα για τη διαχείριση των προσφύγων -και σε μια πιο αποτελεσματική πολιτική γειτονίας. Δεν θα πρέπει να είναι μακριά από το πνεύμα τόσο του Biden όσο και των Ευρωπαίων ηγετών, το να καταστεί το δυτικό μοντέλο πιο ελκυστικό από τον απολυταρχισμό της Κίνας. / centre european reform
