Για την Ευρώπη ο χρόνος έχει τελειώσει. Το είπε όσο πιο ωμά μπορούσε ο Μάριο Ντράγκι, οικονομολόγος διεθνούς εμβελείας, πρώην πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και πρώην πρωθυπουργός της Ιταλίας, ενώπιον του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου την περασμένη Τρίτη, 18 Φεβρουαρίου.
Της Σοφίας Βούλτεψη*
Είχε προηγηθεί μια απελπισμένη κίνηση του Γάλλου Προέδρου Μακρόν για μια πρώτη άτυπη σύνοδο Ευρωπαίων ηγετών, οι οποίοι επελέγησαν υποτίθεται με κριτήριο την επιθυμούμενη ομοφωνία σχετικά με τις αμερικανικές απαιτήσεις για εγγυήσεις ασφαλείας έναντι της Ουκρανίας.
Η σύνοδος κατέληξε σε αποτυχία, καθώς ομοφωνία δεν υπήρξε. Το μόνο που προκλήθηκε ήταν η δυσαρέσκεια των χωρών που δεν είχαν προσκληθεί – κάτι που εκφράστηκε και από τον Έλληνα πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη κατά την έκτακτη τηλεδιάσκεψη Κορυφής του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος το πρωί της Τρίτης.
Όπως είπε, η Ευρώπη οφείλει να μιλά με μία φωνή και ο στόχος αυτός δεν εξυπηρετείται από επιλεκτικά format ηγετών, ιδιαίτερα όταν από αυτά δεν προκύπτει ενιαία στάση για ένα τόσο σημαντικό ζήτημα. Λίγο αργότερα, ηχηρή καμπάνα χτυπούσε και ο Μάριο Ντράγκι.
Μετά τις αντιδράσεις, αποφασίστηκε η άτυπη σύνοδος να επαναληφθεί την Τετάρτη, με την συμμετοχή των χωρών που δεν είχαν προσκληθεί στην πρώτη.
Το όλο σκηνικό είναι από μόνο του προβληματικό. Η Ευρώπη δεν έχει πια χρόνο για ατέρμονες συζητήσεις, ομαδοποιήσεις, φωτογραφίες γύρω από τραπέζια συσκέψεων. Η αλήθεια είναι πως δεν έχει πια χρόνο ούτε καν για αυτοκριτική. Και σίγουρα δεν έχει την πολυτέλεια της διαίρεσης αντί της πρόσθεσης, την ώρα που η ενότητα είναι αναγκαία περισσότερο από ποτέ.
Οι καιροί και οι διεθνείς και γεωπολιτικές εξελίξεις απαιτούν άμεση δράση, η εποχή της ανέμελης μακαριότητας έχει τελειώσει, βρισκόμαστε στο «ή τώρα ή ποτέ».
Και είναι πραγματικά απορίας άξιο πώς ως απάντηση στην κοσμογονία μπορεί να είναι άλλη μια σύσκεψη εκ των προτέρων καταδικασμένη σε αποτυχία, αφού όλοι γνωρίζουν πως τελικά οι αποφάσεις λαμβάνονται στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, όπου συμμετέχουν όλοι.
Μια πρωτοβουλία που απλώς πολλαπλασιάζει τις ρωγμές και αναζωπυρώνει τις διαφωνίες των «μεγάλων» (που διαγκωνίζονται για την πρωτοκαθεδρία στην Ευρώπη), θυμίζει την γνωστή αναζήτηση ενός προβλήματος για μια λύση.
Πολύ περισσότερο που, όπως είπε και ο Κυριάκος Μητσοτάκης, οι προκλήσεις είναι περισσότερες από μία. Δεν υπάρχει μόνο το πρόβλημα της Ουκρανίας, αλλά και αυτά της Μέσης Ανατολής και της Ανατολικής Μεσογείου.
Ακολούθησε η πολύ σκληρή τοποθέτηση του Μάριο Ντράγκι στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.
Δεν περιορίστηκε μόνο στο οικονομικό πεδίο, όπως λίγο νωρίτερα είχε διατυπωθεί μέσω της γνωστής Έκθεσης Ντράγκι. Προειδοποίησε πως πολύ σύντομα η Ευρώπη θα μείνει μόνη και θα χρειαστεί να εγγυηθεί η ίδια για την ασφάλειά της και την ασφάλεια της Ουκρανίας.
Κι’ αυτό έχει επισημανθεί εδώ και καιρό από τον Κυριάκο Μητσοτάκη, που συχνά αναφέρεται στην ανάγκη η Ευρώπη να επενδύσει στην άμυνά της.
Η συμμαχία με τις ΗΠΑ είναι σημαντική, αλλά τώρα βρισκόμαστε στο επίσης γνωστό «μοναχός σου χόρευε κι’ όσο θέλεις πήδα».
Να λειτουργήσουμε ως ένα Κράτος
«Η ευρωπαϊκή απάντηση πρέπει να είναι ταχύτατη και ευρείας κλίμακας», είπε. «Η Ευρώπη πρέπει να λειτουργήσει ως ένα Κράτος. Ο χρόνος δεν είναι με το μέρος μας. Η ευρωπαϊκή οικονομία παραμένει στάσιμη την ώρα που ο υπόλοιπος κόσμος αναπτύσσεται».
Αυτό που χρειάζεται τώρα, είπε ο Ντράγκι, είναι η Ευρώπη να αποκτήσει επιτέλους μια ενιαία φωνή. Μια φωνή που θα εκφράζει κυβερνήσεις και εθνικά κοινοβούλια, Ευρωπαϊκή Επιτροπή και Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.
Πόσο εφικτό είναι αυτό; Αυτή τη στιγμή που μιλάμε σε όλη σχεδόν την Ευρώπη υπάρχουν ασταθείς κυβερνήσεις, ατέρμονες εσωτερικές συζητήσεις για σχηματισμό κυβερνήσεων, κοινοβούλια χωρίς Δεδηλωμένη, πάνε από εκλογές σε εκλογές, κυβερνήσεις συνασπισμού καταρρέουν, άλλες κρέμονται από μια κλωστή επειδή είναι κυβερνήσεις μειοψηφίας, η ακροδεξιά βρίσκεται σε άνοδο και αυτό αποτυπώνεται τόσο στο ευρωπαϊκό όσο και στα εθνικά κοινοβούλια.
Πώς μπορεί επομένως η Ευρώπη να αποκτήσει μια ενιαία φωνή κάτω από αυτές τις συνθήκες; Για να μην μιλήσουμε για την Ουγγαρία του Όρμπαν, ας πάρουμε την Ιταλία. Η πρωθυπουργός Μελόνι προσπαθεί να λειτουργεί εντός ευρωπαϊκού πλαισίου, ενώ ο κυβερνητικός της εταίρος και υπουργός Μεταφορών Σαλβίνι αναζητά στηρίγματα στις ΗΠΑ και στον Ίλον Μασκ.
Την ίδια ώρα, η ευρωπαϊκή γραφειοκρατία συνεχίζει στους παλιούς αργούς ρυθμούς και δεν είναι καθόλου βέβαιο πως θα καταφέρει να ανταποκριθεί στην έννοια του επείγοντος.
Όπως είπε ο Ντράγκι, «η Ευρωπαϊκή Ένωση δημιουργήθηκε για να εγγυηθεί ειρήνη, ανεξαρτησία, κυριαρχία, ανθεκτικότητα, ευημερία, Δημοκρατία, δικαιοσύνη, όραμα, ένα σωρό πράγματα. Καταφέραμε να τα εγγυηθούμε όλα αυτά. Αλλά τώρα ο αναπαυτικός κόσμος μας τελείωσε και πρέπει να αναρωτηθούμε αν θέλουμε να συνεχίσουμε να υπερασπιζόμαστε αυτές τις αξίες ή θα τα παρατήσουμε».
Ένα άλλο ευρωπαϊκό πρόβλημα είναι το «όχι». Κάθε φορά που δεν υπάρχει συμφωνία επί ενός θέματος, έρχεται η εύκολη λύση, που δεν είναι άλλη από την απόρριψη της ιδέας, δηλαδή ένα μεγαλοπρεπές «όχι».
«Δεν ξέρω τι, αλλά κάντε κάτι»!
«Λέτε όχι στο κοινό χρέος, λέτε όχι στην ενιαία αγορά, λέτε όχι στην ενιαία αγορά κεφαλαίων», ύψωσε την φωνή του ο Ντράγκι. «Δεν μπορείτε να λέτε όχι σε όλα. Διαφορετικά θα πρέπει να παραδεχθείτε ότι δεν είστε σε θέση να διατηρήσετε τις βασικές αρχές πάνω στις οποίες ιδρύθηκε αυτή η Ένωση. Επομένως, όταν με ρωτάτε «τι πρέπει να κάνουμε τώρα;», απαντώ: Δεν έχω την παραμικρή ιδέα. Αλλά κάντε κάτι»!
Τι μπορεί να είναι αυτό το «κάτι» μετά το διατλαντικό Βατερλό της Διάσκεψης του Μονάχου και τις άτυπες συνόδους στο Παρίσι; Όταν οι Ευρωπαίοι είδαν τις ΗΠΑ να εκπροσωπούνται από τον αντιπρόεδρο Βανς που κατέφθασε με λυμένο το ζωνάρι για καυγά; Και όταν, στο Παρίσι, κρίθηκε ότι δεν μπορούσαν να καθίσουν όλοι μαζί οι Ευρωπαίοι στο ίδιο τραπέζι; Όταν, δηλαδή, χωρίστηκαν την στιγμή ακριβώς που έπρεπε να ενωθούν; Και μετά ξαναχωρίστηκαν και διαφώνησαν αυτοί που υποτίθεται ότι βρίσκονταν στην ίδια σελίδα, μιλώντας για πρόωρη συζήτηση; Όταν επί της ουσίας παρακάμπτεται η (πολωνική) προεδρία;
Είναι προφανές ότι τα ερωτήματα είναι πολύ περισσότερα από τις απαντήσεις. Και ότι εξακολουθεί να απουσιάζει ένα συνεκτικό σχέδιο. Η Ευρώπη καλείται να αναλάβει όχι μόνο την ευθύνη για την δική της άμυνα, αλλά και γι’ αυτήν της Ουκρανίας – την ίδια ώρα που Τραμπ και Πούτιν διαπραγματεύονται μια «υπαγορευμένη ειρήνη».
Εντάξει, έγιναν πολλά λάθη. Μεγάλη εξάρτηση από την ρωσική ενέργεια επί Μέρκελ, μεγάλη εξάρτηση από τις ΗΠΑ στα θέματα της Άμυνας και της Ασφάλειας, ατέρμονες συζητήσεις για το μεταναστευτικό, μεγάλη εσωστρέφεια και μεγάλη ανοχή προς τους λαϊκιστές που θεωρούν ότι στο ευρωκοινοβούλιο βρίσκονται για να καταγγέλλουν τις κυβερνήσεις τους, την Ευρώπη, τις αξίες της.
Αλλά δεν έχουν χαθεί τα πάντα. Αρκεί να κλειστούν όλοι σε ένα δωμάτιο και θα διαπιστώσουν πως αυτά που τους ενώνουν είναι πολύ περισσότερα από αυτά που τους χωρίζουν. Ότι κανένας δεν θα κερδίσει αν η Ευρώπη γίνει ένα πεδίο βολής για ασκήσεις μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας. Ότι οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις θα κινδυνέψουν από αυτήν την αντιπαλότητα.
Και ότι τελικά, κάτι πρέπει να κάνουν και να το κάνουν όλοι μαζί!
* Η Σοφία Βούλτεψη είναι Βουλευτής Β3 Νοτίου Τομέα Αθηνών, υφυπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου, δημοσιογράφος
