Για τα νέα δεδομένα, τις εξελίξεις και τις απαντήσεις στα ερωτηματικά, μιλάει ο κ. Γεώργιος Κ. Καζουλλάκης, Δικηγόρος – Υπεύθυνος Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων, LLM Διεθνές Εμπορικό Δίκαιο & Εταιρικό – Φορολογικό Δίκαιο, University of Warwick (UK).
Ας ξεκινήσουμε την συζήτηση μας θέτοντας ως αφετηρία, αυτής, τον Ν.4738/2020, ο οποίος ενσωμάτωσε στο εθνικό δίκαιο τις διατάξεις της Οδηγίας (ΕΕ) 1023/2019 και αντικατέστησε μια σειρά νόμων σχετικών με την ρύθμιση οφειλών (ενδεικτικά, τον N. 3869/2010 «Νόμο Κατσέλη»), ενώ θεσμοθετήθηκε, μεταξύ άλλων, η δυνατότητα για τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις να διευθετήσουν όλες τις οφειλές τους μέσω ρύθμισης, προσβλέποντας στην οριστική διευθέτηση του ιδιωτικού χρέους.
Η ρύθμιση οφειλών για τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις επιτυγχάνεται μέσω της ηλεκτρονικής πλατφόρμας του εξωδικαστικού μηχανισμού ρύθμισης οφειλών (διαδικασία εξωδικαστικής ρύθμισης οφειλών) ή μέσω της ηλεκτρονικής πλατφόρμας εξυγίανσης οφειλών επιχειρήσεων (διαδικασία εξυγίανσης οφειλών επιχειρήσεων).
Λόγω του ότι η θεματολογία της συζήτησης μας αφορά την ρύθμιση οφειλών για τα φυσικά πρόσωπα, θα επικεντρωθούμε στα βασικά σημεία και στις πρόσφατες εξελίξεις αναφορικά με τον θεσμό του εξωδικαστικού μηχανισμού ρύθμισης οφειλών.
Ο εξωδικαστικός μηχανισμός ρύθμισης οφειλών αποτελεί μια ηλεκτρονική διαδικασία, χωρίς προσφυγή στα δικαστήρια, με την οποία δύναται να ρυθμιστούν μέσω μιας αυτοματοποιημένης πρότασης ρύθμισης, βάσει ειδικού αλγορίθμου, οφειλές προς Ι) τους θεσμικούς πιστωτές, ήτοι χρηματοδοτικούς φορείς (δηλ. Τράπεζες και Διαχειριστές δανείων), ΙΙ) το Δημόσιο (δηλ. Α.Α.Δ.Ε.) και τους Φορείς Κοινωνικής Ασφάλισης (δηλ. Ε.Φ.Κ.Α./Κ.Ε.Α.Ο.), καθώς και ΙΙΙ) οφειλές υπέρ τρίτων που εισπράττονται από τη φορολογική διοίκηση (π.χ. οφειλές προς Δήμους που βεβαιώνονται και εισπράττονται μέσω της Α.Α.Δ.Ε.).
-Οι πολίτες περίμεναν με ανυπομονησία τις εξελίξεις σχετικά με τον εξωδικαστικό μηχανισμό. Έχει ψηφιστεί η τροποποίηση του Ν. 4738/2020, και ποιες αλλαγές υπάρχουν;
Είναι αλήθεια πως οι παρακάτω όροι: «κατασχέσεις», «διαχειριστές δανείων», «servicers», «funds», και «πλειστηριασμοί» κατέκλυσαν την πρόσφατη καθημερινότητα των συμπολιτών μας, λόγω της δημοσίευσης καίριων σημείων δικαστικών αποφάσεων σε μέσα μαζικής ενημέρωσης και κοινωνικής δικτύωσης σχετικά με την αντιμετώπιση πλειστηριασμών και άλλων δικαστικών ενεργειών των funds εξαιτίας της απόφασης Τμήματος του Αρείου Πάγου βάσει της οποίας απαγορευόταν στις εταιρίες διαχείρισης να διενεργούν πλειστηριασμούς για δάνεια που τους έχουν μεταβιβασθεί από τις τράπεζες. Εξ αφορμής, όμως, της, υπ’ αριθμόν 01/2023 απόφασης της Ολομέλειας του Αρείου Πάγου που έκρινε ότι οι εταιρίες διαχείρισης απαιτήσεων έχουν την νομιμοποίηση να προχωρούν σε πλειστηριασμούς και άλλες δικαστικές ενέργειες, δημιουργήθηκε ένα αίσθημα ανασφάλειας και φόβου για τους δανειολήπτες συμπολίτες μας.
Ελάχιστες ημέρες αργότερα από τη δημοσίευση της ανωτέρω απόφασης, ψηφίστηκε τροπολογία του Υπουργείου Οικονομικών σε σχέδιο νόμου εντός του οποίου συμπεριλήφθηκαν, με κατεπείγοντα χαρακτήρα όπως γίνεται αντιληπτό, διατάξεις υπό τον τίτλο «Λοιπές Επείγουσες Ρυθμίσεις του Υπουργείου Οικονομικών» οι οποίες επέφεραν τροποποιήσεις προς το συμφέρον των οφειλετών, στον θεσμό του εξωδικαστικού μηχανισμού ρύθμισης οφειλών. Έτσι, σε συνέχεια των ανωτέρω, σε σύντομο χρονικό διάστημα δημοσιεύθηκε ο Ν. 5024/2023, στις διατάξεις του οποίου εντοπίζουμε αλλαγές και βελτιώσεις για τον γνώριμο, έως πρότινος, εξωδικαστικό μηχανισμό ρύθμισης οφειλών, με κατεύθυνση προς το συμφέρον τον οφειλετών.
Οι σπουδαιότερες βελτιώσεις στον θεσμό του εξωδικαστικού μηχανισμού ρύθμισης οφειλών, προς όφελος των συμπολιτών μας – οφειλετών, είναι οι κάτωθι:
- Καταργείται ο περιορισμός του ποσοστού 90% ανά πιστωτή, δίνοντας τη δυνατότητα και σε οφειλέτες με μια και μόνη οφειλή άνω των 10.000 ευρώ προς τους χρηματοδοτικούς φορείς, όπως είναι τα νοικοκυριά με ένα στεγαστικό δάνειο, να ρυθμίσουν την οφειλή τους και να διασώσουν την περιουσία τους.
- Προβλέπεται η δυνατότητα διατήρησης, υπό προϋποθέσεις, των ενήμερων ή ήδη ρυθμισμένων οφειλών στη πρόταση ρύθμισης που προτείνεται, εφόσον το επιθυμεί ο οφειλέτης.
- Παρέχεται η δυνατότητα ρύθμισης των οφειλών υπέρ τρίτων (όπως είναι οι οφειλές σε Δήμους κ.λπ), που εισπράττονται από τη φορολογική διοίκηση.
- Τροποποιείται η διαδικασία διαμεσολάβησης με τους χρηματοδοτικούς φορείς προς όφελος του οφειλέτη.
- Προβλέπεται η δυνατότητα διαγραφής – έκπτωσης σε ποσοστό 100% των τόκων της ρύθμισης που αντιστοιχούν στις μελλοντικές δόσεις για το Δημόσιο, σε περίπτωση προεξόφλησης αυτών.
- Μειώνεται το επιτόκιο ρύθμισης οφειλών, και μετατρέπεται από κυμαινόμενο σε σταθερό. Πλέον, το νέο επιτόκιο της ρύθμισης των οφειλών προς το Δημόσιο διαμορφώνεται σε 3% σταθερό, από Euribor συν 5 ποσοστιαίες μονάδες που ήταν μέχρι σήμερα.
- Προβλέπεται η υποχρεωτικότητα στην αιτιολόγηση της απόρριψης πρότασης ρύθμισης από τους πιστωτές. Να σημειωθεί ότι η συμμετοχή των πιστωτών είναι προαιρετική καθώς η υποχρεωτικότητα συμμετοχής αποκλείεται από το Ευρωπαϊκό νομικό πλαίσιο.
- Παρέχεται η δυνατότητα ηλεκτρονικής λήψης βεβαίωσης οφειλών προς τους χρηματοδοτικούς φορείς και το Δημόσιο για κάθε νόμιμη χρήση.
-Οι αλλαγές και ο εξωδικαστικός, είναι προς το συμφέρον όσων έχουν πολλαπλές οφειλές σε Δ.Ο.Υ. τράπεζες κ.λπ.;
Με τις τροποποιήσεις του Ν. 5024/2023 για τον εξωδικαστικό μηχανισμό ρύθμισης οφειλών, επιχειρείται η συμπλήρωση του σχετικού νομοθετικού πλαισίου, και η διεύρυνση των κατηγοριών των οφειλετών που δύνανται να υπαχθούν, με την απαλοιφή των περιορισμών που αφορούσαν τόσο στους οφειλέτες, όσο και στις οφειλές, καθώς επιταχύνονται και βελτιώνονται οι διαδικασίες εξωδικαστικής ρύθμισης οφειλών, με στόχο να δημιουργηθεί ένα πλήρως λειτουργικό νομοθετικό πλαίσιο και να αρθούν προβληματισμοί, είτε λόγω της διατύπωσης των διατάξεων, είτε λόγω διαφόρων δυσλειτουργιών κατά εφαρμογή της σχετικής ηλεκτρονικής πλατφόρμας.
Επομένως, καθίσταται σαφές πως ο νέος εξωδικαστικός μηχανισμός ρύθμισης οφειλών δημιουργεί ένα ευνοϊκότερο περιβάλλον για τους οφειλέτες προκειμένου να ρυθμίσουν με μεγαλύτερη διαφάνεια και κατά βιώσιμο τρόπο τις οφειλές τους.
Μάλιστα, ο νέος εξωδικαστικός μηχανισμός λειτουργεί προς το συμφέρον όσων συμπολιτών μας έχουν πολλαπλές οφειλές προς το Δημόσιο, προς τους Φορείς Κοινωνικής Ασφάλισης, προς τις τράπεζες, καθώς και οφειλές προς τους Δήμους (εφόσον βεβαιώνονται και εισπράττονται μέσω Α.Α.Δ.Ε.). Ενδεικτικά, οι ληξιπρόθεσμες οφειλές προς το Δημόσιο, τους Φορείς Κοινωνικής Ασφάλισης και τους Δήμους δύνανται να ρυθμιστούν εντός ενός πλάνου μακροχρόνιας αποπληρωμής, σε έως διακόσιες σαράντα (240) δόσεις. Αντίστοιχα, τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια προς τις τράπεζες δύνανται να ρυθμιστούν σε έως τετρακόσιες είκοσι (420) δόσεις για εξασφαλισμένες οφειλές ή διακόσιες σαράντα (240) δόσεις για μη εξασφαλισμένες οφειλές φυσικών προσώπων.
-Πότε θα πρέπει να επιλέξει κάποιος τον εξωδικαστικό και πότε την απλή ρύθμιση προς την Δ.Ο.Υ. ;
Η πάγια ρύθμιση για οφειλές προς την Δ.Ο.Υ. αφορά παλαιές και τρέχουσες οφειλές οι οποίες μπορούν να ρυθμιστούν ακόμα και αν δεν έχουν καταστεί ληξιπρόθεσμες. Πρόκειται για οφειλές από φόρο εισοδήματος, ΕΝ.Φ.Ι.Α. κ.α. Η συγκεκριμένη κατηγορία οφειλών μπορεί να ρυθμιστεί σε είκοσι τέσσερις (24) δόσεις, οι οποίες είναι έντοκες. Όσο περισσότερες είναι οι δόσεις, τόσο αυξάνεται και το επιτόκιο, το οποίο φτάνει στο 5,87% αν κάποιος φορολογούμενος επιλέξει να ρυθμίσει μία οφειλή του σε από 12 έως 24 δόσεις. Σε σαράντα οκτώ (48) δόσεις, μπορούν να ενταχθούν έκτακτες οφειλες όπως φόροι κληρονομιάς, πρόστιμα και προσαυξήσεις.
Αντίθετα, η ρύθμιση οφειλών προς το Δημόσιο, μέσω του εξωδικαστικού μηχανισμού, έχει τα εξής πλεονεκτήματα: η ρύθμιση δύναται να προβλέπει, υπό προϋποθέσεις, μερική διαγραφή οφειλών, ενώ οι ληξιπρόθεσμες οφειλές δύνανται να ρυθμιστούν σε έως διακόσιες σαράντα (240) δόσεις, με το επιτόκιο της ρύθμισης να είναι μειωμένο και σταθερό σε 3%.
Βέβαια τα προαναφερόμενα, σχετικά με την απλή ρύθμιση οφειλών προς την Δ.Ο.Υ. παρατίθενται, υπό την επιφύλαξη της εφαρμογής του νέου φορολογικού νομοσχεδίου που μεταξύ άλλων, θα προβλέπει διατάξεις αναβίωσης των ρυθμίσεων των 72 και 120 δόσεων, αλλά και θέσπισης της νέας ρύθμισης των 36-72 δόσεων για οφειλές που δημιουργήθηκαν από τον Νοέμβριο του 2021 έως την 1η Φεβρουαρίου 2023.
-Ποια είναι η διαδικασία εξωδικαστικής ρύθμισης οφειλών για τα φυσικά πρόσωπα;
Η διαδικασία της εξωδικαστικής ρύθμισης οφειλών επιτυγχάνεται μέσω της ειδικής ηλεκτρονικής πλατφόρμας όπως λειτουργεί από το Υπουργείο Οικονομικών, την Ειδική Γραμματεία Διαχείρισης Ιδιωτικού Χρέους (Ε.Γ.Δ.Ι.Χ.) με την υλοποίηση αυτής από το Υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης.
Συνοπτικά η διαδικασία διαρθρώνεται ως εξής: Αρχικά δημιουργείται η αίτηση και αντλούνται στοιχεία για το οικονομικό προφίλ του αιτούντα και των εμπλεκόμενων μερών (σύζυγοι, εξαρτώμενα μέλη, συνοφειλέτες, εγγυητές) μετά από συναίνεση σε δήλωση άρσης του τραπεζικού και φορολογικού απορρήτου. Έπειτα συμπληρώνονται τα στοιχεία της αίτησης και διορθώνονται στοιχεία από την ταυτόχρονη άντληση στοιχείων από τρίτες πηγές (Τράπεζες, Δημόσιο, Φορείς Κοινωνικής Ασφάλισης κ.α.). Διενεργείται αντιστοίχιση περιουσιακών στοιχείων με εξασφαλίσεις και επισυνάπτονται έγγραφα και υπεύθυνες δηλώσεις για την διενέργεια ελέγχων επιλεξιμότητας κατά αντιστοιχία με τις προϋποθέσεις του νόμου. Ακολουθεί μια συνεχής επικοινωνία και ανταλλαγή στοιχείων με τους χρηματοδοτικούς φορείς, διεκπεραιώνονται εσωτερικά αιτήματα αναλόγως την περίπτωση και στη συνέχεια οριστικοποιείται η υποβολή της αίτησης. Εν συνεχεία, προετοιμάζεται από το υπολογιστικό εργαλείο της ηλεκτρονικής πλατφόρμας η πρόταση ρύθμισης η οποία και αξιολογείται από τους χρηματοδοτικούς φορείς καθώς και από το Δημόσιο και αναλόγως την έγκριση/αντιπρόταση/απόρριψη αυτής, αναρτάται η σύμβαση αναδιάρθρωσης – ρύθμισης οφειλών στον αιτούντα, προς την πολυμερή (Τράπεζες & Δημόσιο) ή διμερή (Δημόσιο) κατάρτιση της.
-Ο οφειλέτης που έχει υπαχθεί στο εξωδικαστικό μηχανισμό προστατεύεται από τα εναντίον του μέτρα αναγκαστικής εκτέλεσης;
Σαφώς. Από την οριστική υποβολή της αίτησης και μέχρι την ολοκλήρωση της διαδικασίας, αναστέλλονται τα μέτρα αναγκαστικής εκτέλεσης και η συνέχιση τους κατά του οφειλέτη, καθώς και η ποινική δίωξη για τα αδικήματα της μη καταβολής χρεών προς το Δημόσιο και τρίτους και περί μη καταβολής ασφαλιστικών εισφορών, αναφορικά με τις οφειλές των οποίων ζητείται η ρύθμιση. Όμως, είναι κρίσιμο να αναφέρουμε, πως η προαναφερθείσα αναστολή δεν καταλαμβάνει την διενέργεια πλειστηριασμού, ο οποίος έχει προγραμματισθεί εντός τριών μηνών από την ημερομηνία οριστικής υποβολής της αίτησης, καθώς και οποιαδήποτε άλλη διαδικαστική ενέργεια προπαρασκευαστική της διενέργειας πλειστηριασμού.
Εν κατακλείδι, ο εξωδικαστικός μηχανισμός αποτελεί ένα ευέλικτο εργαλείο ρύθμισης οφειλών, κυρίως για οφειλέτες όπου σύμφωνα με το οικονομικό τους προφίλ η πτώχευση και η ρευστοποίηση της περιουσίας τους θα αποτελούσε ένα ιδιαίτερα δυσμενές σενάριο. Οι παραπάνω αλλαγές αποσκοπούν στην πραγματοποίηση μεγαλύτερου όγκου βιώσιμων ρυθμίσεων με ευνοϊκούς όρους σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα, σε μεγαλύτερη (προληπτική) θωράκιση των περιουσιακών στοιχείων των οφειλετών από τα αναγκαστικά μέτρα εκτέλεσης, καθώς και σε διευρυμένη ευελιξία και διαφάνεια σε όλα τα στάδια ρύθμισης οφειλών χωρίς παρεμβάσεις και μετέωρες συμφωνίες από προτάσεις εταιριών διαχείρισης απαιτήσεων. / ΠΕΓΚΥ ΝΤΟΚΟΥ
