Κάλυμνος: Μουσείο Θαλασσίων Ευρημάτων Σταύρου Βαλσαμίδη-Φόρος τιμής στους σφουγγαράδες που χάθηκαν
ΡΕΠΟΡΤΑΖ: ΕΙΡΗΝΗ ΧΑΛΚΙΤΗ
Στην πανέμορφη περιοχή των Βλυχαδιών στην Κάλυμνο, εκεί που η θάλασσα αγγίζει με σεβασμό τη ναυτοσύνη του νησιού, βρίσκεται ένα μουσείο που αξίζει να το γνωρίσουμε και, ακόμη περισσότερο, να το στηρίξουμε: το Μουσείο Θαλασσίων Ευρημάτων Σταύρου Βαλσαμίδη.
Πρόκειται για μία από τις μεγαλύτερες ιδιωτικές συλλογές θαλάσσιων ευρημάτων στην Ευρώπη, η οποία φιλοξενεί περισσότερα από 17.000 μοναδικά εκθέματα, μεταξύ αυτών αρχαιολογικά αντικείμενα, αμφορείς, κοχύλια, σφουγγάρια, εργαλεία σπογγαλιείας, στρατιωτικό υλικό από τους δύο παγκοσμίους πολέμους, ακόμα και ένα ολόκληρο αρχαίο ναυάγιο.
Ένα μουσείο-φόρος τιμής
Το μουσείο είναι το αποτέλεσμα μίας προσωπικής αποστολής του αείμνηστου Σταύρου Βαλσαμίδη, καταδύτη και συλλέκτη, ο οποίος αφιέρωσε περισσότερες από τέσσερις δεκαετίες της ζωής του συγκεντρώνοντας θησαυρούς από τα βάθη της Μεσογείου. Όπως μας είπε ο γιος του, Γιάννης Βαλσαμίδης, ο οποίος συνεχίζει με αφοσίωση το έργο του πατέρα του, «το μουσείο αυτό ιδρύθηκε ως ελάχιστος φόρος τιμής σε όσους σφουγγαράδες έχασαν τη ζωή τους στα παράλια της Αφρικής και της Μεσογείου».
Η Κάλυμνος είναι ένα νησί με βαριά παράδοση στη ναυτοσύνη και στη σφουγγαροσύνη. Το μουσείο αυτό είναι ένας ζωντανός κρίκος με εκείνη την εποχή που η θάλασσα δεν ήταν απλώς στοιχείο επιβίωσης, αλλά η ταυτότητα του κάθε Καλύμνιου. Είναι, λοιπόν, απογοητευτικό το γεγονός, όπως επισημαίνει ο κ. Βαλσαμίδης, ότι τόσο λίγοι ντόπιοι επισκέπτονται το χώρο, ενώ τα σχολεία της περιοχής σπάνια το εντάσσουν στα εκπαιδευτικά τους προγράμματα, παρόλο που προσφέρεται για βιωματική μάθηση και ιστορική μνήμη.
Ένα μουσείο χωρίς καμία κρατική στήριξη
Όπως ανέφερε ο κ. Βαλσαμίδης στη συνέντευξή μας, κατά την επίσκεψή μας στις 11 Ιουνίου 2025, το μουσείο παραμένει ανοιχτό χάρη σε προσωπικό κόπο, ιδιωτικούς πόρους και τεράστια ψυχική αντοχή. Δεν έχει λάβει ποτέ καμία οικονομική στήριξη από κρατικούς ή δημοτικούς φορείς, παρά τις αλλεπάλληλες προσπάθειες και τις ανάγκες συντήρησης και ανάδειξης της συλλογής.
«Χρειάζεται πάρα πολύς χρόνος, χρήμα και κόπος για να διατηρηθεί αυτό το μουσείο», μας είπε χαρακτηριστικά. Και πράγματι, σε έναν τόπο όπως η Κάλυμνος, «έναν βράχο», όπου η καθημερινότητα δεν είναι εύκολη, τέτοιες προσπάθειες πολιτισμού δεν πρέπει να παραμένουν αβοήθητες.
Η πρόταση για ένα κοινό ναυτικό μουσείο
Μία ακόμη σημαντική επισήμανση που έκανε ο Γιάννης Βαλσαμίδης, είναι η ανάγκη για συνέργειες: γνωρίζοντας τα προβλήματα που αντιμετωπίζει το Ναυτικό Μουσείο Καλύμνου, πρότεινε την ένωση δυνάμεων και την πιθανή ενοποίηση των δύο μουσείων, ώστε να δημιουργηθεί ένα ενιαίο, σύγχρονο μουσείο ναυτικής και σπογγαλιευτικής ιστορίας. Μία πρόταση που αξίζει να συζητηθεί σοβαρά από τους αρμόδιους, αφού αφορά τη διαφύλαξη και προβολή της ίδιας της ταυτότητας του νησιού.
Η ανάγκη για οργανωμένη προβολή
Ο Γιάννης Βαλσαμίδης τόνισε ακόμη την απουσία ουσιαστικής και οργανωμένης προβολής του μουσείου από φορείς του τουρισμού. Παρόλο που ορισμένοι τουριστικοί πράκτορες στέλνουν ομάδες επισκεπτών, αυτό γίνεται αποσπασματικά και χωρίς στρατηγικό σχεδιασμό. Ένα τέτοιο μουσείο θα έπρεπε να βρίσκεται σε κάθε τουριστικό οδηγό του νησιού και να αποτελεί σημείο αναφοράς για όσους επισκέπτονται την Κάλυμνο.
Τα προβλήματα της περιοχής και το βλέμμα στο μέλλον
Κατά τη διάρκεια της επίσκεψής μας, ο κ. Βαλσαμίδης δεν παρέλειψε να μας αναφέρει και τα προβλήματα της ευρύτερης περιοχής, όπως η έλλειψη νερού στην παραλία των Βλυχαδιών – ένα θέμα που προβληματίζει τόσο τους επισκέπτες όσο και τους κατοίκους- κ.α.
Κλείνοντας, μας μετέφερε την ευχή του για καλή τουριστική σεζόν προς όλους τους επαγγελματίες του νησιού. Αν και ο Ιούνιος δείχνει υποτονικός, αναμένει ισχυρή παρουσία αποδήμων τον Ιούλιο και τον Αύγουστο, γεγονός που, όπως εκτιμά, θα ενισχύσει την τουριστική κίνηση και θα προσφέρει ανάσα στις τοπικές επιχειρήσεις.
BINTEO
