Ανέκαθεν οι σχέσεις Ελλάδας-Ιράν χαρακτηρίζονταν «παραδοσιακά φιλικές». Ωστόσο, εύκολα αναρωτιέται κανείς πώς άραγε διατηρήθηκαν σε καλό επίπεδο, παρότι εμβαθύνεται ολοένα και περισσότερο την τελευταία δεκαετία η περιφερειακή συνεργασία Ελλάδας-Ισραήλ;
Μία εύλογη εξήγηση θα μπορούσε να στηριχθεί στο δεδομένο ότι η κυβέρνηση της Τεχεράνης, ευρισκόμενη υπό διαρκή πίεση της Δύσης, δεν είχε την πολυτέλεια να οξύνει τις σχέσεις της με ακόμα ένα κράτος-μέλος του ΝΑΤΟ και της ΕΕ, με έντονη ναυτιλιακή παρουσία και δοκιμασμένους δεσμούς στα ιρανικά λιμάνια. Προφανώς έτσι εξηγείται και η αβρότητα της Τεχεράνης όταν, εν μέσω οικονομικής κρίσης, κάλυψε με ιρανικό πετρέλαιο και ευνοϊκότατους όρους επείγουσες ανάγκες της δοκιμαζόμενης τότε ελληνικής αγοράς.
Παράλληλα, μία απλή ανάγνωση του χάρτη έδειχνε ότι, ενόψει της αύξησης του διεθνούς ενδιαφέροντος για τα νέα ενεργειακά κοιτάσματα στην Ανατολική Μεσόγειο, η προσέγγιση Ελλάδας-Ισραήλ-Αιγύπτου κρινόταν πλήρως αιτιολογημένη – μία εξέλιξη που, ακόμα και να το ήθελε, το Ιράν δεν ήταν σε θέση να την αποτρέψει ούτως ή άλλως.
Έτσι, μιας και ποτέ δεν υπήρξαν εξάρσεις, οι ελληνοϊρανικές σχέσεις παρέμειναν «παραδοσιακά καλές», χωρίς να επηρεάζονται αρνητικά από τις αλλεπάλληλες τριμερείς συσκέψεις Ελλάδας-Κύπρου-Ισραήλ. Σε Αθήνα και Τεχεράνη επικράτησε η αίσθηση ότι διατηρούν αμοιβαίες αποστάσεις λόγω μοιραίων συγκυριών και όχι επειδή το επέλεξαν.
Αντιστοίχως, ούτε η Αθήνα εξεπλάγη από την βαθμιαία ισχυρότερη προσέγγιση Ιράν-Τουρκίας. Οι Έλληνες κατανοούν ότι την Άγκυρα και την Τεχεράνη συνδέουν πολλά: Από το Συριακό και το Βόρειο Ιράκ έως και τη σχετική κατανόηση που εκδηλώνει η Τουρκία για τους ιρανικούς χειρισμούς στις διαπραγματεύσεις για το πυρηνικό του πρόγραμμα ή την ειδική σχέση που αμφότερες οι χώρες καλλιέργησαν με τη Ρωσία, ειδικά τώρα λόγω του Ουκρανικού.
Με το ξέσπασμα του πολέμου Ρωσίας-Ουκρανίας, η Ελλάδα θέλησε (ή υποχρεώθηκε) να αποδείξει ξεκάθαρα σε ποιο στρατόπεδο ανήκει. Τον περασμένο Απρίλιο κατέσχεσε σημαντική ποσότητα ιρανικού πετρελαίου, που μετέφερε ιρανικό πετρελαιοφόρο υπό ρωσική σημαία κινούμενο στα ανοικτά των ευβοϊκών ακτών. Η επίσημη ιρανική σιγή διήρκησε ένα μήνα.
Τον Μάιο έκπληκτη η ελληνική κοινή γνώμη παρακολούθησε μια κινηματογραφικού τύπου επιχείρηση των Φρουρών της Επανάστασης, που έθεταν υπό τον έλεγχό τους δύο ελληνικά πετρελαιοφόρα στον Περσικό Κόλπο. Για πρώτη φορά στην Ιστορία των ελληνοϊρανικών σχέσεων ακούστηκαν αμοιβαίες κατηγορίες περί ‘κρατικής πειρατείας. Τη λύση έδωσε η ελληνική δικαιοσύνη αποδεσμεύοντας το ιρανικό πετρέλαιο με αντάλλαγμα την άρση της κατάσχεσης των ελληνικών πλοίων. Ωστόσο, οι ελληνοϊρανικές σχέσεις ψυχράνθηκαν.
Οι πρώτες μέρες του Ιουλίου έφεραν ξανά στο προσκήνιο την ποιότητα των ελληνοϊρανικών σχέσεων, με αφορμή την τοποθέτηση της πλατφόρμας της ελληνικής εταιρείας Energean εντός της θαλάσσιας ζώνης που διεκδικούν Ισραήλ και Λίβανος. Το ισραηλινό υπουργείο ενέργειας αδειοδότησε την Energean να εκμεταλλευθεί το κοίτασμα «Karish» στα ανοικτά των ακτών του Νοτίου Λιβάνου, που όμως ελέγχονται στρατιωτικά από την φιλοϊρανική Χεζμπολάχ.
Η εκτόξευση τριών drone της Χεζμπολάχ κατά της πλατφόρμας της Energean και η κατάρριψή τους από τους Ισραηλινούς προλέγουν όσα πιθανώς επακολουθήσουν τον Σεπτέμβριο, οπότε και αναμένεται να αρχίσει η εξόρυξη του αερίου από το κοίτασμα «Karish». Προχθές η Χεζμπολάχ ξεκαθάρισε ότι θα στοχεύσει οποιοδήποτε ελληνικό πλοίο εξυπηρετήσει το Ισραήλ μεταφέροντας «κλεμμένο λιβανικό αέριο», θέτοντας για πρώτη φορά τον ελληνικό παράγοντα στο κάδρο του μετώπου Ισραήλ-Χεζμπολάχ, που αποτελεί επέκταση του συνεχιζόμενου «πολέμου χαρακωμάτων» μεταξύ Ισραήλ και Ιράν τα τελευταία χρόνια, από την Ερυθρά Θάλασσα έως τον Περσικό Κόλπο. Πόσο προετοιμασμένη είναι η Αθήνα για μια τέτοια εξέλιξη;
Ο δρ. Γαβριήλ Χαρίτος διδάσκει Ιστορία των Πολιτικών Σχέσεων Ελλάδας-Ισραήλ-Κύπρου στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και είναι ερευνητής του ΕΛΙΑΜΕΠ (Πρόγραμμα Μεσογείου) / δημοσιεύτηκε: ΤΑ ΝΕΑ 27/7/2022
