Μια βόλτα στον παραλιακό πεζόδρομο της πόλης, οδηγεί στο βορειότερο άκρο της Ρόδου και στον Υδροβιολογικό Σταθμό Ρόδου – Ενυδρείο, ένα κτίριο ιστορικό, με ιδιαίτερη αρχιτεκτονική που αποτελεί χώρο επαφής και γνωριμίας με τον θαλάσσιο πλούτο του Αιγαίου και της Ανατολικής Μεσογείου.
Σήμερα, το επιστημονικό προσωπικό του Υδροβιολογικού Σταθμού Ρόδου/ΕΛΚΕΘΕ, ομιλεί στην (εφημερίδα) ‘δημοκρατική’ και απαντά σε καίρια ερωτήματα για τα είδη που φιλοξενούνται, για την ‘εισβολή’ «λεσσεψιανών» ψαριών στα νερά μας αλλά και για τα επόμενα βήματα.
Επίσης ανακοινώνεται ότι πολύ σύντομα το Ενυδρείο, θα φιλοξενήσει τις φαντασμαγορικές μέδουσες σε ένα κυλινδρικό ενυδρείο διαμέτρου 140 εκατοστών!!!
Επιμέλεια: Πέγκυ Ντόκου
– Το Ενυδρείο της Ρόδου (Υδροβιολογικός Σταθμός) μπορεί να αποτελέσει εφαλτήριο για μια σειρά από δράσεις που να λειτουργήσουν στη βάση προσέλκυσης περισσότερων ξένων επισκεπτών στη Ρόδο; Υπάρχει ενδιαφέρον τα τελευταία χρόνια από τους ξένους τουρίστες, το επισκέπτονται;
Ο Υδροβιολογικός Σταθμός Ρόδου του Ελληνικού Κέντρου Θαλάσσιων Ερευνών ξεκίνησε την ιστορία του στα μέσα της δεκαετίας του 1930 ως Reale Istituto di Ricerche Biologiche di Rodi, και από τότε αποτελεί σημείο αναφοράς και αρχιτεκτονικό τοπόσημο για το νησί. Ο χώρος του Ενυδρείου, που στεγάζεται στο υπόγειο του κτηρίου του Σταθμού, με τη μοναδική αρχιτεκτονική και αισθητική του, δίνει στους επισκέπτες την αίσθηση ότι κινούνται σε μια υποθαλάσσια σπηλιά και παρατηρούν ταυτόχρονα τον πολύχρωμο υποβρύχιο κόσμο του Αιγαίου και της ανατολικής Μεσογείου.
Στον χώρο του Μουσείου οι επισκέπτες μπορούν να μάθουν την εξελικτική ιστορία των ζώων μέσα από ένα μεγάλο αριθμό δειγμάτων, πολλά από τα οποία έχουν ιδιαίτερη ιστορική αξία. Ακόμη, μπορούν να γνωρίσουν από κοντά τον Ροδίτη πρωταθλητή της επιβίωσης, το γκιζάνι και παράλληλα να μάθουν πληροφορίες για τα θαλάσσια θηλαστικά της Ελλάδας πολλά από τα οποία απαντώνται στο νησί μας όπως τα δελφίνια, οι φώκιες και οι φάλαινες!
Τέλος, οι επισκέπτες μπορούν πλέον να «κλείσουν» μια εκπαιδευτική περιήγηση, στην οποία ένα μέλος από το επιστημονικό προσωπικό του Υδροβιολογικού Σταθμού θα τους συνοδεύσει στην επίσκεψή τους και θα βοηθήσει να δουν με διαφορετική ματιά το Ενυδρείο και τα εκθέματά του, αλλά τους ενημερώσει για την ιστορία του.
Ίσως λοιπόν το Ενυδρείο της Ρόδου να μην αποτελεί το μοναδικό λόγο για να επισκεφθεί κάποιος το νησί, αλλά σίγουρα θα του αφήσει μια πολύ όμορφη και ιδιαίτερη ανάμνηση από την επίσκεψη του σ’ αυτό. Άλλωστε, τα σχόλια που συγκεντρώνουμε μέσω των ψηφιακών βάσεων (Google, Trip Advisor κλπ.), στις οποίες προσπαθούμε να αυξήσουμε την παρουσία μας, είναι θετικά στην πλειοψηφία τους.
– Ποια είδη φιλοξενούνται μέσα στο Ενυδρείο και ποια είναι τα πιο ενδιαφέροντα εκθέματα;
Οι ζωντανοί θαλάσσιοι οργανισμοί που φιλοξενούνται στο Eνυδρείο, δηλαδή ψάρια, καρκινοειδή, μαλάκια, εχινόδερμα και φύκη, είναι ακριβώς εκείνοι που ζουν στα παράκτια νερά της Ρόδου, στο Αιγαίο και την ανατολική Μεσόγειο θάλασσα. Σε αυτούς ανήκουν ο σπάρος, ο σαργός, το φαγκρί, ο γεμάτος περιέργεια ροφός, η σφυρίδα, η θρυλική σμέρνα και το πανέξυπνο χταπόδι! Επίσης ο χάνος, ο πρωταθλητής στο καμουφλάζ σκορπιός, διάφορα καβούρια, κόκκινοι και μπορντό αστερίες, ολοθούρια και τρία είδη αχινών και πολλά άλλα. Ανάμεσα στα ζωντανά εκθέματα ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα λεσσεψιανά είδη, όπως ο διαβόητος λαγοκέφαλος, το φανταχτερό λεοντόψαρο, η ερυθρόλευκη ακανθόπερκα, ο ασημόχρυσος λούτσος, ο κοκκινόπυργος αχινός με τα μακρυά αγκάθια και οι πολύ γνωστοί σε όλους γερμανοί..
Όσο αφορά στον μουσειακό χώρο, ενδιαφέρον παρουσιάζουν όλα τα ταριχευμένα εκθέματα που έχουν αλιευθεί ή εκβρασθεί στη Ρόδο και τα Δωδεκάνησα, ειδικότερα ο αλεπόσκυλος και ο ζιφιός, αλλά και το ενδημικό ψαράκι του γλυκού νερού, γκιζάνι που ζει μόνο στη Ρόδο.
Ένα από τα πιο σπάνια εκθέματα του Μουσείου είναι ο σκελετός μιας φώκιας Monachus monachus που χρονολογείται ότι έζησε πριν από 2000 έτη και βρέθηκε σε αρχαιολογικές ανασκαφές στο λιμάνι της Ακαντιάς.
Η δεξαμενή αφής (touch pool) είναι σίγουρα από τα highlight της επίσκεψης στο ενυδρείο, καθώς οι επισκέπτες μπορούν να αγγίξουν ζωντανούς οργανισμούς (αστερίες, καβουράκια, κ.α.) Τέλος, η πρόσφατη προσθήκη του Info Kiosk (ψηφιακή πλατφόρμα ενημέρωσης) με οθόνη αφής, με πληροφορίες και παιχνίδια κουίζ, παζλ και μνήμης για τα θαλάσσια θηλαστικά της Ελλάδας, τραβάει το ενδιαφέρον των επισκεπτών. Μπορούμε εδώ να σας αποκαλύψουμε ότι πολύ σύντομα θα φιλοξενήσουμε τις φαντασμαγορικές μέδουσες σε ένα κυλινδρικό ενυδρείο διαμέτρου 140 εκατοστών!
-Έχει γίνει πολύς λόγος για την εισβολή «λεσσεψιανών» ψαριών στα νερά μας. Μιλήστε μας γι αυτό. Τι συμβαίνει (για να καταλάβει και ο κόσμος) και πώς εξελίσσεται το φαινόμενο; Υπάρχουν και άλλα ξενικά είδη που έχουν βρει καταφύγιο στις θάλασσες της Ρόδου και σε άλλα νησιά;
Λόγω της κλιματικής αλλαγής, της γενικότερης αύξησης της θερμοκρασίας του πλανήτη αλλά και λόγω της εντατικοποίησης των θαλάσσιων μεταφορών (φορτηγά πλοία, δεξαμενόπλοια, κρουαζιερόπλοια κλπ) καθώς και της πρόσφατης διαπλάτυνσης της διώρυγας του Σουέζ, νέα είδη έχουν εισέλθει στη Μεσόγειο από άλλες τροπικές θάλασσες (Ινδο-Ειρηνικός Ωκεανός, Ερυθρά Θάλασσα), τα λεγόμενα ξενικά είδη ή “λεσσεψιανοί” μετανάστες.
Αυτά τα είδη (ψάρια, φύκη, δίθυρα κ.α.) επειδή πλέον βρίσκουν παρόμοιες θερμοκρασιακές συνθήκες στα δικά μας νερά, εγκαθίστανται εδώ και πολλές φορές απειλούν τα δικά μας είδη και οικοσυστήματα Είναι σε όλους γνωστό το παράδειγμα του λαγοκέφαλου, ενός δηλητηριώδους ψαριού που καταναλώνει σχεδόν τα πάντα και δημιουργεί και αρκετά προβλήματα στους αλιείς.
Πολλά από αυτά τα ξενικά είδη, όπως τα λεοντόψαρα, οι μακράκανθοι αχινοί, οι κουτσομουρόλουτσοι, οι γερμανοί κ.α., πλέον αποτελούν μέρος της θαλάσσιας πανίδας του νησιού και φιλοξενούνται στο Ενυδρείο.
-Τα τελευταία χρόνια, είχαμε παρατηρήσει στις παραλίες της Ρόδου, αρκετές τσούχτρες (τοξικές) οι οποίες δημιούργησαν αναταραχή σε μερικές περιπτώσεις. Πώς είναι φέτος τα πράγματα;
Πράγματι, έχουμε λάβει αναφορές σχετικά με την παρουσία μεδουσών του είδους Pelagia noctiluca (μωβ μέδουσα) σε παράκτιες περιοχές του νησιού. Σε κάποιες περιπτώσεις, πραγματοποιήσαμε και επιτόπια εκτίμηση. Ωστόσο, οι αριθμοί τους δεν υπήρξαν ποτέ ανησυχητικοί όπως ίσως συμβαίνει σε άλλες περιοχές του Ελλαδικού χώρου. Το φαινόμενο “άνθισης” των πληθυσμών των περισότερων μεδουσών, παρατηρείται κατά διαστήματα (χονδρικά ανά δεκαετία), σε διάφορες περιοχές της Μεσογείου, όμως λόγω της κλιματικής αλλαγής και της μείωσης των θηρευτών – στη προκειμένη οι θαλάσσιες χελώνες – οι εξάρσεις μεδουσών είναι πλέον πολύ πιο συχνές. Καταλαβαίνουμε λοιπόν, ότι στη Φύση, όλα είναι μέρος μιας αλυσίδας…
Να αναφέρουμε ότι σημαντικό ρόλο παίζει και η άμεση παρατήρηση και ενημέρωση που έχουμε από πολίτες, αφού μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης γίνεται πιο γρήγορα γνωστή η ύπαρξη τέτοιων φαινομένων. Οι μέδουσες είναι πλαγκτονικοί οργανισμοί που μεταφέρονται με τα ρεύματα, οπότε καταλαβαίνετε ότι μπορεί να έχουμε εμφάνισή τους σε μία παραλία και μετά από 2 μέρες να μην υπάρχουν πλέον. Όμως, οι πολίτες θα έχουν ήδη αναστατωθεί.. Εμφανίζονται συνήθως μέσα στην άνοιξη και σπανιότερα στις αρχές του καλοκαιριού, αλλά έως τώρα, εντός του 2023 δεν έχει υπάρξει κάποια αναφορά για παρουσία μεδουσών.
-Ποιοι είναι οι στόχοι του Υδροβιολογικού Σταθμού της Ρόδου για το 2023; Ποιες δράσεις σχεδιάζετε;
Ο Υδροβιολογικός Σταθμός Ρόδου (Υ.Σ.Ρ.), υπάγεται στο Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών (ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε.), που είναι ένα από τα μεγαλύτερα Ερευνητικά Κέντρα της χώρας και μοναδικό δημόσιο φορέα με αντικείμενο την ωκεανογραφική έρευνα στην Ελλάδα. Έτσι λοιπόν, ο Υ.Σ.Ρ συμμετέχει σε προγράμματα για τη μελέτη της οικολογικής ποιότητας των ακτών της Ρόδου, τη μελέτη των υποθαλάσσιων φαραγγιών γύρω από το νησί τη μελέτη και καταγραφή του φαινομένου εισαγωγής ξενικών ειδών και μέσω της νέας πλατφόρμας “Citizen Science” του Υ.Σ.Ρ., όπου ο κάθε πολίτης μπορεί να μας ενημερώσει για οτιδήποτε “περίεργο” συναντήσει στη θάλασσα. Άλλωστε, όπως πάντα λέμε, “οι πολίτες είναι τα μάτια μας στη θάλασσα”!
Ακόμη, ο Υ.Σ.Ρ. συμμετέχει σε προγράμματα διάσωσης και περίθαλψης θαλάσσιων χελωνών αλλά και Κητωδών (δελφίνια, φάλαινες) και άλλων θαλάσσιων θηλαστικών, όπως η περίπτωση της διάσημης πλέον “Ροδούλας”, της νεαρής φώκιας που βρέθηκε στα Κολύμπια και η οποία πλέον επέστρεψε υγιής στο φυσικό της περιβάλλον!
Ανάμεσα στους βασικούς στόχους του Υ.Σ.Ρ. είναι, εκτός από την επιστημονική έρευνα και η ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των πολιτών, μέσα από διαλέξεις σε μαθητές, επισκέψεις σχολείων, ακαδημαϊκές διαλέξεις σε φοιτητές Θαλάσσιας Βιολογίας και Ωκεανογραφίας αλλά και διοργάνωση και συμμετοχή σε δράσεις καθαρισμού ακτών, όπως ο πρόσφατος υποβρύχιος καθαρισμός στο Φαληράκι, όπου τα δεδομένα που συλλέχθηκαν καταγράφηκαν από το επιστημονικό προσωπικό του Υ.Σ.Ρ. σε ειδική φόρμα της HELMEPA για τα απορρίμματα.
Επίσης, από τον Μάρτιο του 2023, ξεκινήσαμε τη μετάδοση ενημερωτικών σποτ σε ραδιοφωνικό σταθμό του νησιού, ώστε να γνωρίσουν οι ροδίτες την ιστορία του Σταθμού, αλλά και τα εκθέματα του ενυδρείου. Ταυτόχρονα, τον Μάιο του 2023 ολοκληρώθηκε, σε συνεργασία με το Δήμο Ρόδου, το νέο ενημερωτικό και διαφημιστικό βίντεο για τη προβολή του Ενυδρείου σε εκθέσεις στο εξωτερικό για τη προώθηση του θεματικού τουρισμού στο νησί και τη προσέλκυση περισσότερων επισκεπτών.
Από επιστημονική σκοπιά, ο ΥΣΡ αναζητά συνεχώς χρηματοδότηση για να εκπονήσει νέα ερευνητικά προγράμματα, όπως τα παρακάτω:
-προσπάθεια απώθησης του λαφοκέφαλου από αλιευτικό εξοπλισμό
-διαχείριση ξενικών νεροχελωνών
-απομάκρυνση ξενικών ειδών από τα ήδη απειλούμενα από την κλιματική αλλαγή υδάτινα συστήματα του νησιού, ειδικά αυτά στα οποία απαντάται το γκιζάνι
-μελέτη βιοποικιλότητας υποθαλάσσιων φαραγγιών
καταγραφή βιοποικιλότητας στις εκβολές του νησιού
Στα μελλοντικά σχέδια του ΥΣΡ είναι εκτός από την επιστημονική έρευνα, η ανάπτυξη των υποδομών του Σταθμού, όπως επίσης και η συντήρηση και της εξωτερικής όψης του κτιρίου, που είναι μια διαδικασία εξαιρετικά δαπανηρή και χρονοβόρα δεδομένης του ιδιαίτερου αρχιτεκονικού χαρακτήρα του κτηρίου, αλλά και της άμεσης γειτνίασης του με τη θάλασσα.
Για το Μουσειακό χώρο στα σχέδια περιλαμβάνονται η δημιουργία ράμπας για πρόσβαση ΑΜΕΑ, η λειτουργία καταστήματος (Museum shop), το ενυδρείο με τις μέδουσες, η αξιοποίηση της εξωτερικής πισίνας, κλπ Τέλος, βασικός στόχος του ΥΣΡ παραμένει η διάχυση των επιστημονικών αποτελεσμάτων, η ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των πολιτών και των επισκεπτών και η ανάπτυξη περισσότερων βιωματικών εμπειριών στο χώρο του Ενυδρείου – Μουσείου. / δημοσιεύτηκε: δημοκρατική
